Hij komt, hij komt, over het Victoriameer. Oegandezen kijken hun ogen uit: een als een postpaard zwetende man met zwart geschminckte witten. Zijn sint en piet een affront?

Ingesmeerd met factor dertig staan we aan het strand. De zon bakt. Toch houden we onze blote voeten droog. Het water is even aanlokkelijk als verraderlijk. Dikke kans dat je bilharzia krijgt van het Victoriameer.

Het heeft de oude man er niet van weerhouden. Hij komt, hij komt, zingen we allemaal, vijftig kinderen met hun ouders. BananenPiet – niet te verwarren met zwarte piet, deze weet alles van bananen – blaast onvermoeibaar op zijn bugel. Switcht van melodie: Zie ginds…De speedboot met sinterklaas en zwarte pieten doet zijn naam eer aan. Eerst zien we alleen de onderkant van de neus van de boot en dan zijn ze er. De schipper tilt de man in zijn rode jurk het strand op. Daar, verstoken van de wind in de baard, begint de man te zweten als een postpaard. Hij klimt omhoog, naar zijn zetel op het gras, om daar, intussen rood en nat, met een rietje een fles bier leeg te zuigen.

De zwarte pieten strooien pepernoten als sinterklaas het ene na het andere kind roept. Hier zijn pieten niet eng – niks over de roe of in de zak mee naar Spanje. De sint geeft niemand een stichtelijk praatje, alleen pakjes.

Boven op de heuvel staan achter het hek van de zeilclub evenveel kinderen als er aan de voeten van de sint zitten. De zwarte kindjes vergapen zich aan het schouwspel dat daar wordt opgevoerd.

Ik denk aan een decemberdag in Kigali in Rwanda. Door de stad reed een pick-up met in de bak drie zwarte pieten. De Rwandezen die de auto zagen viel de mond open. Dat witten zich verkleedden als zwarten! Dat ze – vulde ik toen maar even voor ze in – zwarten belachelijk maakten met een afropruik en een raar petje met een veer.

Aan de oever van het Victoriameer vertelt nu een Nederlander over zijn jaren als zwarte piet in Afrika. Hij is er een paar jaar geleden mee opgehouden, nadat Oegandezen hem met stenen bekogelden.

Zijn sint en piet een affront? Natuurlijk is zwarte piet gemodelleerd naar het stereotiep van De Neger zoals dat vijftig jaar terug nog bestond: woeste kroes, een ring door zijn oor en altijd maar dansen. Intussen is piet geëvolueerd tot een maffe witte die door de schoorsteen kruipt, ook al stookt alleen een zonderling zijn huis nog op kolen. Authentiek zwart lijkt hij niet eens meer. En dus vroeg mijn kleuter: “Waarom is zwarte piet eigenlijk zwart?” “Omdat hij door de schoorsteen moet.” Abel schudde nee. “Ze hebben zich zwartgemaakt.” Nu keek zijn moeder geschrokken. Abel: “Ze maken zich zwart zodat als ze door de schoorsteen zijn gekropen, niemand kan zien dat ze eigenlijk heel vies zijn.”

Zo is het. Sint en piet, iedereen heeft recht op zijn ongevaarlijke gekte.

**
Maffe witte verscheen in De Pers van 10 december 2008