In zijn nieuwste boek is Moses Isegawa duidelijk weer thuis. Alleen, laat hij het echte Afrika zien, of kijken we naar een tropisch aquarium? Bedrijft Isegawa ‘afrikanisme’?

In Kampala, in de schaduw van een oerboom, vertelde Moses Isegawa me over zijn nieuwe boek. Met Wie niet horen wil is de schrijver duidelijk thuisgekomen. Zijn verhaal over de terreur van het Leger van de Heilige Geest heeft dat wat Isegawa eerder wereldberoemd maakte: angst en verlangen in een inheems decor, in diep-doorleefd Afrika.

Eerder moest hij weg uit Oeganda om zijn wereldhit Abessijnse Kronieken te kunnen schrijven, vertelde hij. In 1990 emigreerde Isegawa naar Beverwijk. De eerste jaren was hij vruchteloos aan het prutsen, tot de afstand groot genoeg was. Toen waren “de Kronieken” zo klaar. In 2005 kwam hij naar Oeganda terug.

Na een boek over Nederland schrijft Isegawa weer over Afrika, en dat doet hij als een vis die in een stroom met de juiste temperatuur is teruggezet. Alleen: is het echt open water? Of kijken we naar een tropisch aquarium?

Zijn beeld van Afrika is eenduidig. De mensen hebben er weinig moeite met wreed geweld. Handelen wordt meer gestuurd door passie en sentimenten dan door de rede – al is de moeder van hoofdpersoon Beeda daar een uitzondering op. De Afrikanen bij Isegawa delen elkaar dingen mee in plaats van dat ze iets bespreken. De personages zoeken orders. Beeda doet wat zijn moeder zegt of gaat te rade bij het Koran-hoofdstuk De Koe. En in de zucht naar zinnelijkheid wordt het exotische van bomen, beesten en de zwarte nacht breed uitgemeten.

Toen het beeld scherper werd, vroeg ik me af of Isegawa met Afrika doet, wat eerder voor het Verre Oosten is bestempeld als ‘Orientalisme’: geeft hij een sjabloon van (overwegend negatieve) typeringen voor ‘de ander’. Met andere woorden: bedrijft Isegawa ‘Afrikanisme’?

Misschien hebben de Nederlandse jaren van Isegawa thuis een buitenstaander gemaakt. Hij weet dat het woeste Afrika de verbeelding prikkelt en boeken verkoopt. Met hem is het Into Africa, de flavour van het dorp in de jungle – zoals je de savanne ruikt in Out of Africa.

Maar wanneer ik probeer Isegawa’s sjabloon te ontkrachten, kom ik tot mijn schrik bewijslast te kort. Dat zal wel zijn omdat ook ik in Afrika vooral ‘de ander’ tegenkom.

***

Afrikanisme verscheen in Internationale Samenwerking december 2007