Een prachtig ideaal blijkt als het om onderwijs gaat, in de werkelijkheid meer kwaad te doen dan goed. Is iedereen gelijk?

De zoon en dochter van Christine gaan in Kampala naar een privéschool. Hoewel zij goed verdient – het dubbele van een lagere schoolleraar op een publieke school – kost twee keer privéschool haar eenderde maandsalaris.

De openbare scholen zijn al tien jaar gratis. President Museveni heeft zich er binnen en buiten Oeganda populair mee gemaakt. Ook de donoren zien graag dat iedereen leert lezen en schrijven. Een van de Millennium Development Goals is dan ook vrij toegankelijk basisonderwijs voor iedereen.

Maar de gratis basisscholen zijn geen optie voor Christine en iedere andere Oegandees met ook maar een beetje geld. De grote meerderheid van de kinderen leert er niks. Zeventig procent van de leerlingen maakt de zeven jaar lagere school niet vol. Het aantal dat op school leert lezen en schrijven, is akelig laag.

Dat komt, de meester is er vaker niet dan wel. Toen in 1997 de gratis basisschool werd ingevoerd, waren er bij lange na niet genoeg leraren om al die kinderen les te geven. Onlangs bleek dat de leraren die er wél zijn, nog niet eenvijfde van de tijd die ze voor de klas zouden moeten staan, daadwerkelijk les geven.

Tot een ouderopstand heeft dat niet geleid. Velen kan het niet zo veel kan schelen – per slot van rekening zijn ze zelf niet naar school gegaan, is het onderwijs een gratis paard, en grote kans bovendien dat hun kind later gewoon op het land werkt.

Opmerkelijk dat hetzelfde sociaal-democratische ideaal ook het onderwijs in Nederland schade heeft berokkend: ‘Iedereen gelijk’. Het blijkt een prachtig ideaal dat in de weerbarstige werkelijkheid meer kwaad doet dan goed.

In Oeganda heeft dat twee gevolgen: Wie gelijk is, is dat op het bijna laagste punt van feitelijk analfabetisme. Vervolgens is de ongelijkheid schrijnender dan voorheen. Toen kon je voor weinig geld je kind naar een redelijke basisschool doen. Nu zijn de privéscholen big business. Arbeiders en de lage middenklasse zijn een groot deel van hun inkomen kwijt aan schoolgeld. De oplossing kan simpel zijn. Wat als Oegandese ambtenaren en ministers worden verplicht hun kinderen in plaats van naar kostschool in Londen, naar een overheidsschool in Oeganda te sturen?

**
Iedereen naar school verscheen in Internationale Samenwerking, april 2008