# 59 Niet altijd zo gek, neoliberalisme

Wildwestkapitalisme laat zien dat neoliberalisme niks op heeft met het algemeen belang. Afrika laat zien dat het publieke belang wel baat kan hebben bij neoliberale maatregelen.

Met een leugen kwam de man van het elektriciteitsbedrijf ons huis binnen. Hij hoefde helemaal niks aan de meter te verstellen. Hij sloot ons af.

Wat brutaal. En onterecht ook, klaagde ik bij Umeme’s klantenservice. Alsof wij onze rekeningen niet betaalden!? Bleken sinds juni onze rekeningen niet betaald.

Diezelfde stroomloze dag nog zag ik het aangekondigd in de krant: het elektriciteitsbedrijf waarschuwde zijn klanten. Wanbetalers wachtte een donkere kerst. Al raasde onze generator al uren – mijn ongemak bleef beperkt tot lawaai en diesellucht, bij nader inzien vond ik Umeme’s daadkracht geweldig. Zonder aanzien des persoons draaien ze het licht uit bij wie niet betaalt.

In Afrika was dat niet altijd zo. Toen stroom nog werd geleverd door de staat, in Oeganda tot 2001, hoefde daar niet altijd voor worden betaald. Het werd verdeeld volgens de wetten van de patronage: ben je iemand, dan zal een ander je behagen. Water en stroom zijn dan vaak gratis. Als er nergens meer benzine is, heb jij een volle tank en als het vliegtuig vol zit, krijg je evengoed een mooie stoel. Het aanzien des persoons bepaalt hier welke verdeling rechtvaardig is.

Nog geen 5 procent van de Oegandezen was voorheen aangesloten op het net. Nog veel vaker dan nu was er geen stroom. Investeringen bleven uit. De lamp brandde alleen bij de elite die zichzelf bediende.

Dat is veranderd toen eind jaren tachtig het IMF en de Wereldbank Afrikaanse regeringen dwongen tot liberalisering van markten en privatisering van staatsbedrijven. Samen met maatregelen om de macro-economie te stabiliseren, waren dat de zo verfoeide Structurele Aanpassingsprogramma’s. De rijken zouden er beter van zijn geworden, de armen slechter.

Vandaag de dag merk je aan Oeganda het effect van dat aanpassingsprogramma. Wanneer je vanuit Rwanda of Tanzania het land inrijdt, is de Oegandese bedrijvigheid verbijsterend. Van de levendigheid van een kerkhof naar een uitgelaten kermis. In Rwanda vereist het verkopen van een oliebol een vergunning. In Oeganda houdt op elke vierkante meter iemand uitverkoop. In tegenstelling tot zijn zuiderburen heeft de Oegandese staat zich teruggetrokken uit het bedrijfsleven. De economie groeide jaren met 9 % en dubbeltjes kunnen hier kwartjes worden.

Dat wildwestkapitalisme net zo roofzuchtig kan zijn als een Afrikaanse elite die politiek en economie gijzelt, laat de kredietcrisis zien. “Het neoliberalisme is even naïef als gevaarlijk”, stelde Frank Ankersmit in NRC Handelsblad van afgelopen zaterdag. Anders dan Milton Friedman, de hogepriester van de neoliberalen, beweerde, kan het algemene, publieke belang niet worden teruggebracht tot private belangen. Uiteindelijk sneuvelt dan meer dan alleen onze welvaart.

Mooi dus dat daar aan wordt gesleuteld. Nu moet de slinger alleen niet te hard de andere kant uitslaan. Want het neoliberalisme mag dan niks op hebben met het algemeen belang, Oeganda laat zien dat het publiek belang baat kan hebben bij neoliberale maatregelen.

**

Niet altijd zo gek, neoliberalisme verscheen in De Pers van 7 januari 2009

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *