Een van mijn de laatste dagen in Oeganda hoorde ik bij de BBC een Eminent Afrikakenner: “Als het over Afrika gaat, zien we altijd weer armoede, hongersnood en burgeroorlog . Maar dat is niet het echte Afrika. In werkelijkheid is Afrika een continent met overal business, economische groei en veel potentieel.”

Opvallend dat waar het over Afrika gaat, mensen kiezen voor een van deze twee paradigma’s.

De Eminent Afrikakenner heeft gelijk. Op veel plekken in Afrika borrelt bedrijvigheid. Kampala is een stad waarin entrepreneurship elke beschikbare meter bezet – letterlijk en figuurlijk. Wie een vaste baan heeft drijft altijd ook nog een handeltje. Overal is het vrijmarkt. Als de zon onder is, wordt gehandeld bij kaarslicht. De winkel wordt pas ingepakt als de laatste klant is gaan slapen. Nog even, voorspelde de BBC-gast, en Afrika is aangehaakt.

De eminente Afrikakenner heeft het mis. Afrika’s economische groei zal de massale armoede niet wegwerken. Het leeuwendeel van de groeicijfers komt niet van de buzz op straat. Die wordt gerealiseerd door de Grote Mannen die macht paren aan big business. Het grote geld dat zij verdienen, komt in het algemeen niet via trickle down bij de armen terecht. Omdat zij hun dollars investeren in vastgoed in Zwitserland of Amerika. En omdat die armen hen niks kunnen schelen.

Na vier jaar Oeganda ben ik weg uit Afrika. In totaal zes jaren op het Moeder Continent maakten mij een bescheiden Afrikakenner. Afrika heeft een sterk karakter. En dat vraagt veel van wie er wat van wil vinden, meer nog van wie komt om te helpen.

De eminent Afrikakenner heeft gelijk en ongelijk omdat beide werkelijkheden naast elkaar bestaan. Het echte Afrika heeft double digit groei en hightechgadgets naast hartverscheurende armoede. Wanneer het politiek-culturele systeem van de meeste Afrikaanse samenlevingen (het patronagesysteem) niet verandert, gaan arm en rijk steeds verder uit elkaar. Onze analyses en interventies slaan zo vaak de plan mis, omdat we weigeren Afrika te zien zoals het is: een continent dat zijn eigen weg zoekt. Afrika is prachtig – door zijn licht, zijn rode aarde, zijn mensen. En Afrika is zo ontzettend zichzelf.

Out of Africa verscheen in Internationale Samenwerking van oktober 2010