“Het is als stoppen met roken. In het begin is het moeilijk en vervelend. Maar uiteindelijk ben je veel beter af.” Luís Moreno Ocampo legt me uit waarom veel van de mensen die hij wil helpen, niks moeten hebben van zijn Internationaal Strafhof (ICC). Zoals de derig Acholivrouwen in 2007 onder een boom in het grootste vluchtelingenkamp in Noord-Uganda. Vanuit Den Haag had het ICC een arrestatiebevel tegen Joseph Kony uitgevaardigd. Op de vraag wie aan Kony een kind verloor, staken ze alle dertig hun hand op. Op de vraag wie de vervolging van Kony steunde, geen een.
Het tekent het dilemma dat centraal staat in The Prosecutor, de film die op het IDFA zijn wereldpremière beleefde – de hoofdpersoon kwam ervoor naar Tuschinski. Het is ook het dilemma dat Luís Moreno Ocampo wereldwijd op kritiek komt te staan. De Aanklager claimt dat hij internationaal recht uitvoert en daarmee de mensheid dient. De vrouwen in Acholiland: “Door de aanklacht van het ICC gaat Kony door met moorden. Wij willen vrede.”
Wetenschappers en activisten wijzen erop dat het ICC precies diegenen vervolgt die je nodig hebt voor een politieke oplossing. Zo zou Moreno Ocampo een vredesakkoord voor Darfur onmogelijk maken door zijn aanklacht tegen de Sudanese president Omar Al Bashir.
Maar Moreno Ocampo zegt dat die politieke oplossing er nooit komt. Jaren vruchteloos onderhandelen met het Verzetsleger van de Heer zetten zijn argument kracht bij. Van de honderden miljoenen dollars die Kony kreeg om hem maar aan de praat te houden (“wel eten van kopen hè”, grinnikte de onderhandelaar in The Prosecutor), zijn ook geweren en kogels gekocht.
De afweging waar Moreno Ocampo voor staat, is dan ook niet waar die meestal voor wordt gehouden: een uitruil tussen vrede en gerechtigheid. Het is eenvoudiger. Het is een trade-off tussen korte termijn en lange termijn vrede. Een dictator zal zich twee keer bedenken voor hij een groep lastige onderdanen uit de weg ruimt. De boodschap van Moreno Ocampo: je komt nergens meer mee weg. Alleen, lastig voor The Prosecutor: bewijs maar eens dat Paul Kagame of Meles Zenawi zich hebben ingehouden. Nog lastiger: wat als de dader wordt gesteund door Amerika?
Verschenen in Internationale Samenwerking december 2010