14 november 2023
Niemand hoeft Greta Thunberg te vertellen hoe het ervoor staat met het klimaat. De gemiddelde temperatuur steeg al 1,09 graden Celsius door fossiele brandstoffen die we lang geleden verbrandden. De CO2 die we afgelopen decennia uitstootten en waar nog steeds elk jaar meer bijkomt, telt daar nog bij op. Voor een leefbare planeet mag opwarming niet over de 1,5 graden heen. Dramatisch dus. En Greta weet het allemaal.
Niemand hoeft Extinction Rebellion te vertellen hoe je een massale volksbeweging bouwt. In de tijd dat demonstraties iets uit de prehistorie waren, begonnen zij klimaatprotesten. Met een kraakheldere boodschap, een even heldere gedragscode (geweldloos verzet) en een strakke decentrale organisatie. Nog geen vijf jaar na hun oprichting kwamen voor de klimaatmars afgelopen zondag zo’n 85 duizend mensen naar de Dam. (Ze organiseerden de demonstratie met onder meer Oxfam Novib, de FNV en Greenpeace, maar zonder XR was de opkomst nooit zo groot geweest.)
Dochter moest aan de bak voor een schoolexamen. De avond tevoren een feestje en toen het tijd was om naar de Dam te gaan, was er voor school nog niks gebeurd. Geen van haar vriendinnen kon mee, sommigen bleven thuis leren. Maar Greta zou komen. En wat was nou echt belangrijk? Zes uur later kwam ze gefrustreerd en boos thuis.
Net als de meeste deelnemers meende zij dat de ‘Mars voor klimaat en rechtvaardigheid’ ging om klimaatrechtvaardigheid, maar ineens begon op het podium een vrouw over de oorlog tussen Israël en de Palestijnen. Alle betrokken organisaties weten hoe die oorlog Nederland splijt. Hoe ingewikkeld de kwestie is. Hoe potentieel schadelijk voor de politici die meeliepen. En dat de historische opkomst louter te danken is aan die ene grote kwestie.
De grootste klimaatdemonstratie in de Nederlandse geschiedenis werd een demonstratie van de zelfsabotage van links. De immense massa die zich verenigde voor een leefbare planeet, werd gespleten toen ineens ander onrecht de microfoon kreeg. Vervaging van verontwaardiging was er al in de mars, door bordjes met ‘Destroy the patriarchy’ en kreten als ‘lhbtiq!’ Sahar Shirzad, meer mensenrechtenactivist dan klimaatactivist, zou een ‘verbindende speech’ houden. In plaats daarvan gaf ze de microfoon aan de Palestijnse Sarah. Die riep: ‘From the river to the sea, Palestine will be free!’
En daar brak de door XR zo zorgvuldig opgebouwde eenheid pijnlijk in scherven. De leus ‘From the river…’ is voor meerderlei uitleg vatbaar, voor Joden ronduit bedreigend. Vanuit de menigte klonk gejoel, de microfoon van de Palestijnse werd dichtgedraaid. Toen eindelijk kwam Greta, de celeb-activist die menigeen had doen besluiten mee te lopen. Greta gaf de microfoon terug aan de Palestijnse.
Een man stormde het podium op, greep de mic: ‘Ik kom hier voor het klimaat, niet voor politiek!’ En zo is het. De kracht van deze beweging is de apolitieke dreiging die ze adresseert. Politiek is de vraag hoe en door wie klimaatmaatregelen zullen worden betaald, aan het probleem zelf ontkomt niemand. Een progressieve beweging krachtiger dan we decennia hebben gezien, dreigt te worden gegijzeld door sektarisch links dat elke splinteridentiteit uitroept tot woke emancipatiebeweging; dat alle onrecht op één hoop veegt, en in door rechts gedomineerde samenlevingen een linkse terugkeer naar de macht onmogelijk maakt.
Extinction Rebellion schreef geschiedenis, zo ongekend snel maakte ze ongekende energie los voor de strijd tegen klimaatverandering. Ze wist die energie te bundelen. Maar ook XR kan fouten maken. Het is belangrijk dat ze die erkent, dat ze excuses maakt aan de mensen die zich zondag bedonderd voelden, en dat ze terugkeert naar waar ze zo ontzettend goed in is. Stay On Message.