18 januari 2022
Vanmiddag ga ik naar de kapper in De Kleine Komedie in Amsterdam. Mijn haar zal er niet beter op worden. De kappersvlag is een truc om het theater open te gooien. De kappersstoel symbool voor cabaretiers in wanhoop over de onophoudelijke sluiting van het culturele leven.
De enige keer dat ik corona opliep, was… bij de kapper. We droegen mondkapjes, zij had handschoenen. De paar theaters die ik afgelopen najaar bezocht, hadden een veiligheidsprotocol als van een vliegtuig: vaccinatiebewijs, desinfectie, afstand en mondmaskers. Ik ken niemand die ziek werd na een voorstelling. Het museum waar ik in coronatijd kwam, was ruim en leeg, de veiligste overdekte ruimte in Nederland. En waar zijn mensenstromen beter te beheersen dan in restaurants en cafés met op afstand zittende mensen?
Toch zijn niet alle musea potdicht. De museumwinkel mag open. Een museum met een winkel aan straatzijde kan zijn merchandise weer verkopen. Musea gesloten, museumwinkels open: het coronabeleid in vier woorden.
De afgelopen twee jaar waren het grote commerciële partijen die ofwel floreerden door corona, of in Den Haag hun belang veilig stelden. De digitale economie ging door het dak: betaalplatform Adyen, chipmaker ASML, streamingdiensten als Disney en Netflix en natuurlijk de bezorgwinkels. Ahold Delhaize, moederbedrijf van Albert Heijn en Bol.com, groeide spectaculair – winst die zonder corona naar de detailhandel was gegaan. Bol.com wordt dit jaar naar de beurs gebracht, maar ook zonder de webwinkel wil Ahold in drie jaar zijn online groei verdubbelen. Dankzij het virus klotst de overwinst tegen de plinten.
Bedrijven die meer dan eenvijfde van hun omzet verloren, kregen van de staat 90 procent van de loonkosten voor hun personeel vergoed. Voor kleine ondernemers en zelfstandigen was er weinig tot niks. Musici uit toporkesten werken nu als testafnemer of scholen zich om. Horecaondernemers gaan failliet, offeren hun huis of pensioen om de zaak te redden. Zelfstandigen die het leeuwendeel van hun inkomen kwijt raakten, moeten voor steun naar bijstandsniveau.
Oxfam publiceert deze week een rapport dat dezelfde beweging laat zien: tijdens corona verdubbelde het vermogen van de tien rijksten op aarde. Wereldwijd gingen de meeste mensen er op achteruit, 160 miljoen zakten onder de 1,5 dollar per dag.
De directeur van het Amsterdams cultureel centrum De Balie, Yoeri Albrecht, zocht zijn eigen kapsalon-nooduitgang. Gisteren ging hij naar de Kamer van Koophandel om van de Balie een levensbeschouwelijk centrum te maken. ‘Net als de kerken zijn wij een plek waar mensen samenkomen voor troost en zingeving’, zei hij in WNL op Zondag. ‘Cultuur is voor veel mensen essentieel. Waarom zou je over een goed boek van 2.000 jaar oud mogen praten, maar niet over een belangrijk boek dat vorige maand verscheen?’
Het kapperstheater en de levensbeschouwelijke Balie zijn mooie geitenpaadjes, geen oplossing. Ze mogen niet het zicht ontnemen op de fundamentele correctie die nodig is. Want wat we in coronatijd zien, is wat in het politiek-economisch complex al jaren gaande is: privatising gains, socialising losses.
Zo worden grote bedrijven als KLM al bijna twee jaar gestut door de overheid. Dat verhoogt de collectieve schuld, die straks door de gemiddelde belastingbetaler moet worden opgebracht – ook door restauranteigenaar, cafébaas, acteur, musicus, boekhandelaar, danser en sportschoolhouder; burgers die nu zonder vangnet in een financiële afgrond mochten duiken. Net zo onrechtvaardig is de kapitaalsvermeerdering van de Ahold-aandeelhouders ten koste van de winkeliers. Corona leidt zo tot een verdere verschuiving van welvaart van werkenden en belastingbetalers naar vermogenden. Het is Piketty ten voeten uit.
Een correctie is nodig omdat een bloeiende middenstand essentieel is voor de leefbaarheid van onze dorpen en steden. Zonder boekhandel, boetiek en Italiaans restaurant rest dooie publieke ruimte. En de correctie is nodig omdat zonder herverdeling van coronawinst Nederland zijn sociale rechtvaardigheid verliest. Overwinst tijdens corona moet zwaar worden belast. De solidariteitsbelasting moet overgeheveld naar de kleine ondernemers en zelfstandigen wier inkomen verdampt. Hoog tijd voor een coronataks.