In het Huis van Thorbecke wordt de toekomst van mijn kinderen niet beschermd

22 juni 2021

Kinderloos zijn doet extra pijn op Vaderdag, zei de filmmaker die ik zaterdagavond laat op de radio interviewde. Hij kon mooi vertellen over het gemis van wat de romantische kroon op een grote liefde had moeten zijn, maar ach, zei hij, ‘misschien ben ik wel een sentimentalisto’.

Middernacht stapte ik in mijn auto, het gesprek herkauwend. Ik dacht aan een kind dat het huis verlaat, over sentimentalisme en de vraag hoe erg dat is, zo’n grote gevoeligheid, die maakt je meer mens en dat lijkt me een pre. Over het vertrek van mijn zoon ben ik sentimenteel, maar ik zou het gevoel van verlies niet willen missen.

Tot ik me realiseerde dat kinderloosheid ook een existentieel voordeel heeft. Daar brak de melancholie van die nacht aan diggelen: wie geen vader of moeder is, kent niet de ergste vrees, die voor hun leven. Die heeft niet de paniek die ouders kan aanvliegen: welk leven wacht hen op een planeet te vol en te heet?

Nog niet zo lang geleden kon je met een beetje goede wil nog doen alsof er geen ecologische ramp en geen klimaatcrisis was. Toen we als redactie vijf jaar terug bij Buitenhof een interview met premier Rutte voorbereidden, wilde de eindredacteur hem niet vragen naar zijn falend klimaatbeleid. ‘Absoluut geen politiek onderwerp’, vond zij. Maar door de revolutionaire Urgenda-zaak over broeikasgassen kan niemand nog ontgaan dat de rechter de Staat verplicht meer te doen om burgers te beschermen tegen klimaatverandering.

Alleen lijken vooral burgers zich van die verstrekkende uitspraak bewust. Voor boeren en bestuur is aan broeikasgassen en stikstof weinig veranderd. Of het moet zijn dat boeren meer in plaats van minder stikstof kunnen uitstoten.

Wacht. WHUT?? Wetenschappers gebruiken het woord ‘dramatisch’ voor wat in Nederland rest aan natuur. Stikstofvervuiling ruïneerde de Veluwe; vogels, heideplanten, vlinders, zelfs eiken gaan massaal dood. Nederlandse lucht, water en bodem hoorden tien jaar terug al tot de meest vervuilde van Europa. En de uitstoot neemt toe??

Onderzoeksplatform Investico ontrafelde met EenVandaag en De Onderzoeksredactie Brabant de uitkomst van de stikstofcrisis. Toen in 2019 alle bouwprojecten en 130 km rijden aan banden werden gelegd, was stikstof opening van het achtuurjournaal. We horen er weinig meer van. Het zal wel goed zijn, denk je dan, de maatregelen van het Rijk hebben de crisis opgelost.

De praktijk blijkt anders. Nadat de bouw stil viel en landbouwminister Carola Schouten maatregelen aankondigde om uitstoot te beperken, trokken boeren op trekkers naar pleinen en provinciehuizen. In Groningen ramden ze de deur van het provinciehuis, ze bedreigden de minister. Lobbyisten van de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) praatten vervolgens in de meeste provinciehuizen de regels van tafel. In het nieuwe akkoord krijgen de boeren hun zin: ze mogen handelen in stikstofrechten. En de vergunning van boeren blijkt vaak niet gebaseerd op wat ze werkelijk uitstoten, maar op wat ze maximaal zouden kunnen uitstoten. Een lang technisch verhaal (lees het in De Groene Amsterdammer) komt erop neer dat de uitstoot van stikstof gaat toenemen.

De omvang van die ongebruikte ruimte was de overheid niet bekend. Investico zocht uit: veehouderijen kunnen nog ruim 16 miljoen kilo stilstof uitstoten, eenderde meer. De industrie kan met de nieuwe regels 60 procent meer vervuilen. Daarvan belooft de minister een flink deel ‘af te romen’, maar ook daar blijken de regels van elastiek.

Zes jaar woonde ik in Afrika. Ik schreef er verhalen over failed states en elite capture, over politici die niet het algemeen belang maar dat van een kleine achterban dienen. Over macht- of geldbeluste figuren die dreigden met geweld en worden afgekocht met mooie banen en zakken dollars. De meerderheid van de burgers heeft daar geen invloed op, al gaan ze braaf stemmen. Een democratie als in Nederland was voor dit politiek bedrog de contrastkleur.

Nu laat stikstof het falen van onze Staat zien. Politici die buigen voor de lobby van een met geweld dreigende boerenstand.

Als burger ben ik blijkbaar machteloos. In het Huis van Thorbecke wordt de toekomst van mijn kinderen niet beschermd. Is er nog een andere weg dan burgerlijke ongehoorzaamheid?