15 maart 2022

Dit weekend stond ineens een nieuwe keep op doel bij JO13 I van SDOB. Hij kende net genoeg Engels voor een paar aanwijzingen. Het team kwam door corona niet aan elf man en Roman van 12 wilde niets liever dan voetballen. Vier dagen eerder was hij met zijn moeder, broertje en zusje in het dorp aangekomen. Dagen hadden ze erover gedaan, van Kyiv tot Broek in Waterland.

De dag na aankomst was hij er zelf op uitgetrokken. Hij vond het voetbalveld en kwam uren later met nieuwe vrienden thuis. Zaterdag stond hij, de bal klem tussen zijn handen, te glunderen in een keeperspak.

Het dorp doet de clubnaam eer aan: Sterk Door Onderling Begrip. De Russische bombardementen op Oekraïne waren net begonnen, toen vier mannen in een bus op weg gingen naar de Poolse grens. Terwijl zij reden, ontspon zich in het dorp het weefsel van een vangnet. Dat ging vanzelf, organisch, zoals het dorp zich onmiddellijk vouwt rond een gezin dat door ongeluk wordt getroffen. Er werden bedden opgemaakt in de tuinhuisjes die het dorp rijk is.

Een etmaal later waren er gastgezinnen omgeven door een netwerk dat op alle manieren helpt: een coördinator voor scholing, een voor kleren, voor activiteiten, administratie (bsn-nummers en verblijfspapieren), simkaarten, sport, geestelijke gezondheidszorg. Kinderen konden twee dagen later naar de basisschool. De dorpstandarts bood zorg aan. De vader van een gezin van vijf kinderen ging meteen bij een lokale ondernemer aan de slag. Alle Oekraïense vluchtelingen troffen elkaar bij een diner in het Broekerhuis. Intussen werden kleren, fietsen, speelgoed en 21 duizend euro bijeengebracht.

Op deze dag van gemeenteraadsverkiezingen zou mijn lieve, sterke dorp model kunnen staan voor een aanpak van de grote problemen van onze tijd. De energietransitie, het beschermen van biodiversiteit en een gezonde bevolking, vragen om wereldwijde afspraken, én om aanpassing op de kleinste, lokale schaal. Zoals hier oorlogsvluchtelingen worden geholpen, zo is er ook een burgerbeweging die het dorp wil verduurzamen. Er worden bomen geplant en zonnepanelen en elektrische deelauto’s gekocht.

Sterke burgers hebben behoefte aan een sterke staat. (Dat gaat niet om een overheid die zich overmatig met burgers bemoeit, integendeel.) Burgers zijn vrij om zelf veel te regelen, als de staat de publieke ruimte goed inricht en duidelijke kaders stelt. Zo werd voor de Oekraïense vluchtelingen snel duidelijk dat hun paspoort ticket is voor de trein en dat ze naar school mogen. Voor de vergroening van de leefomgeving moet de staat vervuiling verbieden, uitstoot beprijzen en groen en gezond leven belonen. Voor gemeenten is dat: giflozingen stoppen, laadpalen aanleggen en het illegaal uitrijden van mest bestraffen. Voor een tango hebben burgers een krachtige partner nodig.

Het lokale bestuur kreeg afgelopen tien jaar steeds meer taken, precies zoals Benjamin Barber in Als burgemeesters zouden regeren voorspelde. Steden zijn namelijk klein genoeg voor de solidariteit die vluchtelingen warm onthaalt, groot genoeg om kaders af te dwingen.

Alleen kregen gemeenten voor die grotere opgave niet meer maar minder middelen van het Rijk. Zo werd zwaar gekort op Jeugdzorg. Zelfs na arbitrage die bepaalde dat gemeenten extra geld moeten krijgen, wacht Jeugdzorg forse bezuinigingen: 100 miljoen eraf in 2024, en na 2025 elk jaar een half miljard euro minder. De voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten Jan van Zanen waarschuwde dat ‘het financiële ravijn dreigt’.

De zelforganisatie in Broek is een zichzelf versterkende beweging. De vanzelfsprekendheid van een pop-up opvangsysteem vereist groot sociaal kapitaal. Tegelijkertijd is de komst van Oekraïners een gebeurtenis die het sociale kapitaal van het dorp doet groeien. Ook mooi: de verschillende bloedgroepen van het dorp die vaak in gescheiden banen lopen – import uit Amsterdam en oude Broekers en boeren – werken samen. Frieda zamelt op haar erf kleren in, bij een andere boerderij worden caravans gezet voor nog vijf gezinnen.

Broek in Waterland heeft zijn eerste nagelstudio. De zolder boven de voetbalkantine is vanaf vandaag een Oekraïens buurthuis. Onder de glazen kast met wedstrijdbekers zit Roman te kaarten. In het dorp wordt overal borsjtsj gegeten.