14 december 2022
Er is voor een land zo klein als Nederland best veel buitenland. En aan wat buiten gebeurt, valt niet veel te doen. Daarom dat een minister van Buitenlandse Zaken vooral goed moet kunnen práten. De weg naar internationale invloed loopt langs een onderbouwde mening, retorische handigheid en gezag. Ruilwaar: de inzet van onze militairen en geld – voor de Navo, de VN, maar toch vooral voor ontwikkelingssamenwerking. Daarmee kan effect worden gekocht – een klein beetje.
Vorige maand stond het buitenland ineens op het podium van Carré. Met een vuist in de lucht onderging Bobi Wine de staande ovatie. Minutenlang hield die aan. De zaal was uitzinnig, alleen al omdat hij daar stond, ogenschijnlijk gezond en wel. Ze zagen net de IDFA-documentaire waarin Wine en zijn partijgenoten worden opgepakt of ontvoerd. Waarin de Oegandese politie schiet op zijn aanhangers langs de weg als waren ze hazen. Waarin de chauffeur van Wine doodbloedt in zijn auto. En waarin Bobi Wine na zijn arrestatie op een brancard wordt afgevoerd naar Amerika. Nog maanden later liep hij op krukken. Hij was gemarteld in de militaire gevangenis.
Maar Wine is geen militair. Hij is ook nog niet zo lang politicus. Jarenlang was hij de Bob Marley van Oeganda. Een slimme jongen uit een sloppenwijk, zonder ouders, zonder kansen, maar met een vuur van binnen. Robert Kyagulanyi Ssentamu zoals hij officieel heet, ging zingen. Zijn Afrobeatreggae met sociaalbewogen teksten is populair in heel Oost-Afrika. Van het verdiende geld kon hij naar school. Aan de universiteit studeerde hij muziek en drama. Daar wist menigeen niet dat Robert met die lastige achternaam ’s lands grootste popster was. Voordat hij werd geïnstalleerd als parlementariër, begon hij een rechtenstudie. In 2019 stelde hij zich verkiesbaar als president.
De oude Yoweri Museveni trekt alles uit de kast om zijn uitdager te stoppen, want de politicus en zanger wordt op handen gedragen. Hij is van het volk, hij is voor het volk, en de guy’s got swag.
Nederland is al decennia een belangrijke partner van Oeganda, een donor die jaarlijks tientallen miljoenen overmaakt (voor 2021 was 90 miljoen gereserveerd). Bij die laatste presidentsverkiezingen, in 2021, weigerde Museveni Amerikaanse en Europese verkiezingswaarnemers. Ngo’s werd de toegang ontzegd. Internet afgesloten. Filmmaker Christopher Sharp en zijn collega’s waagden hun leven om met Bobi Wine, The People’s President repressie en geweld vast te leggen. Meer dan vijftig aanhangers zijn doodgeschoten. Grote aantallen neergeknuppeld en opgepakt.
Nu elke telefoon een camera is, staan alle mogelijke vormen van verkiezingsfraude op beeld. Op YouTube is te zien hoe de premier in een arme wijk kiezers omkoopt. De optelsom, bijeengebracht in het rapport RIGGED, geeft een ontstellend beeld. Hallucinant, omdat ondanks massale steun en massale stemmen voor Bobi Wine, de 78-jarige Museveni gewoon weer de winnaar is. Het is allemaal te zien. Ook voor grote donoren als Nederland. Ook voor de minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, die begin dit jaar Oeganda bezocht.
De minister die door de kracht van woord en geld de meeste invloed heeft op een ver buitenland, sprak daar met de ronselende premier. Liesje Schreinemacher zei tegen haar: ‘Nederland erkent het wereldwijde leiderschap en de strong legal and policy environment die Oeganda biedt…’ Uit vrees voor verkiezingsgeweld had Nederland de steun aan Oeganda even opgeschort. Hoewel die vrees werkelijkheid werd, kwamen de opgeschorte miljoenen alsnog toen Museveni eenmaal aan zijn 37e (!) jaar als president was begonnen.
Achter het gordijn van het podium van Carré belt Bobi Wine met Oeganda. Opnieuw zijn mensen van zijn partij door de politie ontvoerd. Niemand weet waar ze zijn.