18 februari 2020
‘De tijden zijn veranderd’, sprak CDA-leider Pieter Heerma in WNL op Zondag de verlossende woorden. Politieke partijen worden steeds kleiner en daarom mag je geen partij uitsluiten, vindt hij. ‘Dat zou leiden tot onbestuurbaarheid.’ En zo gaf Heerma op zondag zijn zegen aan de Brabantse coalitie met Forum voor Democratie die een dezer dagen het licht zal zien.
De tijden zijn nogal veranderd. Hoezeer valt te lezen in het Amerikaanse maandblad The Atlantic van komende maand. Journalist McKay Coppins begeeft zich niet in het versplinterende politieke landschap, maar dompelde zich afgelopen herfst met een nep-account onder in de wereld van Trump-aanhangers, die met een miljoenendollars verslindende socialmediacampagne de afzettingsprocedure tegen de president kregen uitgelegd. Voor de herverkiezing van Donald Trump is een campagne van een miljard dollar op til.
In een stortvloed van op de persoon afgestemde berichten is Trump de heroïsche hervormer die buitenlandse corruptie bestrijdt, terwijl de Democraten een coup plegen. Coppins: ‘Dat dit narratief weinig overeenkomsten vertoonde met de realiteit leek alleen maar bij te dragen aan de verspreiding ervan.’
De journalist betrapte zichzelf op een almaar groeiend wantrouwen. Met name jegens de waarheid zelve. ‘Met elke swipe raakte het idee van een objectieve realiteit verder uit het zicht.’
Nu gaat elke presidentscampagne om beeldvorming, maar wat Amerika dit jaar te wachten staat, is volgens Coppins van een heel andere orde: een verkiezing voorafgegaan door massale robotaanvallen, op de persoon gerichte angstcampagnes en anoniem verstuurde, persoonlijke sms’jes. Die ‘informatieoorlog’ wordt het meest verbeten en zonder scrupules gevoerd door de demagogen en populisten van deze wereld. Zij hoeven stemmen van de oppositie niet meer op te sluiten, ze gebruiken een megafoon om ze te verstommen: censorship through noise.
De methoden van de rechtse populisten worden nauwgezet gevolgd door de leider van FvD. Baudet voorspelde in de verkiezingscampagne van 2017 dat hij ‘de grote verrassing’ zou worden, want: ‘Wij doen het net als Trump.’ Hij bevestigde tegen Eric Smit van journalistiek onderzoeksplatform Follow The Money dat hij gebruikmaakte van Cambridge Analytica.
De copycatpolitiek van Baudet is ook zichtbaar. Hij beschimpt rechters, universiteiten, publieke omroepen en andere instituties. Ook gebruikt hij eigen kanalen om het publiek te bereiken. Baudet is kwistig met Twitter. Op Facebook heeft Forum 200 duizend likes – het dubbele van de VVD, vier maal van het CDA. FvD maakt zijn eigen journaal, met wekelijks een eigen kijk op de feiten. Meer copycat: doelbewust de controverse zoeken, want dat trekt online-volgers. Vierde nabootsing: doelbewuste leugens en desinformatie.
In juli 2019 lukte het Baudet bij Pauw om in twee minuten achttien onweersproken onwaarheden over CO2 en klimaatbeleid te verkondigen; De Correspondent turfde en corrigeerde ze. Desinformatie zie je bijvoorbeeld in de crowdfundvideo die FvD maakte voor de laatste provincialestatenverkiezingen. Een grafiek zou ‘ongecontroleerde immigratie’ aantonen, maar de Y-as was gemanipuleerd. Te zien op GeenStijl: immigratie vertoont bij FvD een steile lijn, terwijl de CBS-cijfers, waarop de grafiek is gebaseerd, een daling van de groei geven. Waar in 2017 de instroom afneemt, houdt de grafiek voor het gemak op. Vijfde na-aperij: agressieve nep-accounts op sociale media. Tot slot: wie kritiek uit op Forum, wacht scheldende en intimiderende cybermilities.
Pieter Heerma en CDA-vicepremier Hugo de Jonge doen graag alsof Forum een partij als elke andere is. Harvard-professor Yasha Mounk waarschuwt voor deze vorm van populisme: het is geen business as usual. Het gaat niet om gewone politieke meningsverschillen waarvoor verschillende partijen een meerderheid zoeken, in de huidige politieke strijd is de democratie zelf inzet van strijd.
Om dat te voorkomen, enkele toetsstenen voor politieke hygiëne: 1. De grondwet begrenst het speelveld. Dat is: politiek bedrijven binnen de grenzen van de rechtsstaat, met respect voor de onafhankelijkheid van democratische instituties en zonder racisme of discriminatie. 2. Politiek is gebaseerd op objectieve (wetenschappelijke) feiten, zonder manipulatie van die feiten. 3. Geen onlinebots of andere ondermijning van een eerlijk democratisch speelveld. 4. Afzien van (dreigen met) geweld.
Het CDA profileert zich als rechtsnationalistische partij met, volgens Heerma, ‘gezonde vaderlandsliefde’. Onze politieke ordening is een uitdrukking van zwaarbevochten nationale waarden als vrijheid en gelijkheid. Politiek uit vaderlandsliefde eert die erfenis. Daaruit volgt dat het CDA politiek kan samenwerken met elke partij die zich houdt aan de spelregels van de democratie. Alles daarbuiten is zelfverloochening.