Driemaal steunden de inwoners van de Gelderse gemeente Heumen de opvang van asielzoekers. In 2015 kregen bijna drieduizend mensen er onderdak in tenten. In 2021 bouwde het COA noodopvang voor Afghaanse vluchtelingen. Dit jaar stemde de gemeenteraad van Heumen unaniem voor de komst van achthonderd asielzoekers – op één voorwaarde: de einddatum was 1 december. Vandaag, 11 december, telt Heumen nog zeshonderd asielzoekers.

Ook in Zeist ongelukkig asielbeleid. Daar wonen sinds 2021 Afghaanse vluchtelingen in een oude legerkazerne. Tot tevredenheid van zowel inwoners als vluchtelingen, zei burgemeester Koos Janssen. Het gemeentebestuur staat onverminderd achter de opvang. Toch moet de locatie 1 maart leeg. Defensie wil zijn kazerne terug.

Bij de opening van die tijdelijke opvang in Zeist was 1 januari 2024 genoemd als einddatum, en tja, zegt Janssen, ‘voor het Rijk is een einddatum heilig’. Datzelfde Rijk is verplicht vluchtelingen op te vangen, plek of niet. En in Heumen vond het Rijk de einddatum minder heilig. Burgemeester Joerie Minses ziet dat de steun voor opvang afneemt bij Heumenaren die eerder zo welwillend waren.

Dat snapt Eric van der Burg allemaal ook. Alleen staat de minst benijdenswaardige en meest toegewijde bewindspersoon met steeds legere handen. De Spreidingswet waarmee hij gemeenten had kunnen dwingen opvangplekken te realiseren, kreeg in oktober nog een meerderheid in de Tweede Kamer, maar loopt vast in de senaat. Voor 1 januari moet de demissionaire staatssecretaris nog vierduizend opvangplekken cheffen.

De optelsom van gebrek aan planning, plus gepruts op de vierkante meter, plus woorden als ‘tsunami’ en ‘instroom’, plus gegoochel met getallen waarin de door het bedrijfsleven gewenste arbeidsmigratie wordt opgeteld bij het aantal asielzoekers (Henk Kamp sprak van ‘400 duizend immigranten’, maar de feiten zijn dat in vorig jaar 401 duizend migranten naar Nederland kwamen en er 228 duizend weer vertrokken; asielzoekers waren er 46 duizend), heeft alles bij elkaar als uitkomst onrust en angst.

Rutte blies zijn laatste kabinet op toen een deal over migratie binnen handbereik was; hij rekende op winst in een campagne over asielmigratie. (Over arbeidsmigratie mag de VVD het van grote sponsors als Frank van Gool van Otto Workforce niet hebben.) Zo zal Rutte ook hebben berekend dat de neveneffecten van chaos in de asielopvang gunstig voor hem zouden uitpakken: volksverzet tegen het bestaande asielbeleid en lagere asielcijfers want afzuigende werking. Dat laatste is onwaarschijnlijk. En de verkiezingen zijn verloren. De winst: onrust en angst.

Zulke bedoelde neveneffecten worden ook geregisseerd vanuit vijandelijk kamp. Poetins Rusland probeert Europa langs alle mogelijke lijnen te destabiliseren. Zo’n lijn loopt door Niger. Dat land sloot tien jaar geleden een deal met de Europese Unie. In ruil voor geld en militaire samenwerking hield Niger honderdduizenden West-Afrikanen tegen die via de hoofdstad naar Libië willen reizen. Na de staatsgreep in juli waarschuwden diplomaten ter plekke voor de groeiende Russische invloed in Niger – zoals die in meer Afrikaanse landen is toegenomen.

Ineens is alle samenwerking met Europa opgezegd. Afgeschaft is de wet die zware straffen zette op mensensmokkel. Bram Vermeulen deed in NRC verslag van de feestelijke optocht van smokkelaars, fixers en chauffeurs. De poort naar de Middellandse Zee staat wijd open.

Poetin heeft een helder langetermijndoel: het Westen moet kapot. Daarbij wordt hij geholpen door radicaal-rechtse nationalisten die in Europese democratieën als de onze internationale samenwerking saboteren, de EU saboteren en van migranten misdadigers maken; Poetins nuttige idioten. De vruchten van onrust en angst laten zich door Marine le Pen, Viktor Orbán en Geert Wilders makkelijk plukken.