16 augustus 2022
‘Wacht, waarom loop je nu weg?’
… ‘Jij hebt het niet gedaan, zeg je, de boeren hebben het gedaan…?’
… ‘Maar je was erbij. Je hebt de boeren geholpen. En … was het niet ook een beetje jouw idee?’
… ‘Jij hebt nu wel het allergrootste deel van de koek.’
… ‘Hm hm … je bent bang … Dat snap ik…’
… ‘Kijk, ik zal je iets uitleggen. Er is iets heel erg belangrijks stuk gemaakt. Misschien was dat niet je bedoeling, maar nu we weten hoe erg het is dat bomen, planten en dieren doodgaan, mogen jullie er niet mee doorgaan.’
… ‘En als je iets stuk maakt – of als je iemand anders hebt geholpen iets stuk te maken – dan moet je daar verantwoordelijkheid voor nemen…’
… ‘Weet je wat dat is, verantwoordelijkheid…?’
Misschien is dat ongeveer wat de Amerikaanse kleuterjuf Mrs. Frazzled zou zeggen tegen De Heus, Royal A-Ware, Vion, FrieslandCampina, Agrifirm en de andere grote bedrijven die donderdagniet naar Johan Remkes gaan.
Op TikTok heeft Mrs. Frazzled meer dan 1 miljoen volgers. Ze praat er tegen Donald Trump zoals ze haar kleuters onderwijst, bijvoorbeeld nadat de FBI zijn huis in Mar-a-Lago had doorzocht.
‘Are you feeling calm and safe and ready to talk?’
… ‘How are you feeling now?’
… ‘Frustrated? Yeah, I get it. Do you understand why they took these items from you?’
… ‘No, not for no reason. You took them home and you are not allowed to, so they took them back, the FBI…’
… ‘We need to start take some responsibility for our actions. Do you know what responsibility means….?’
… ‘No honey you cannot go play golf right now. You have to stay here, inside.’
Als donderdag stikstofbemiddelaar Johan Remkes praat met de grote commerciële partijen die aan de boeren miljarden verdienen, dan ontbreken uit de agro-industrie de belangrijkste bedrijven. Ook brancheorganisatie van veevoerfabrikanten Nevedi kondigde aan thuis te blijven, net als de koepelorganisatie van supermarkten CBL.
In de stikstofcrisis zijn de boeren de vooruitgeschoven post. De boer als symbool waar de natie zich graag omheen vouwt. Frau Antje, de koe, de kaas en een boer op klompen, wat is er Hollandser? Wij zijn De koe die in het water viel.
Mede dankzij subsidies is het ook een lucratieve business. Volgens CBS-cijfers was in 2017 van de Nederlandse melkveehouders 63 procent miljonair (een vijfde van alle Nederlandse miljonairs). Sindsdien is de melkproductie flink gestegen, hun kapitaal waarschijnlijk navenant.
Een aantal boeren zal zijn bedrijf in de huidige industriële vorm moeten opgeven, maar om de boeren financiële zekerheid te bieden, heeft het kabinet 25 miljard euro. Het grootste commerciële verlies dreigt elders. Bij familie De Heus, de steenrijke veevoerfabrikant met 3,2 miljard euro omzet en een winst van 125 miljoen euro (2020), zoals beschreven in een portret door Michael Persson. Of bij de familie Van Drie die kalveren opfokt en slacht, en die vlees, kalfsvellen, veevoer en zuivel exporteert. Families die in de Quote 500 staan.
In NRC Handelsblad ging Tom-Jan Meeus na wat zij doen om het stikstofdebat te beïnvloeden en ontdekte: alles om grootschalige, industriële landbouw intact te laten. Ze hebben directe lijntjes met Den Haag. Ze sponsoren tv-programma’s die het imago van de boer opkrikken. Ze betalen de stichting Agri Facts die met alternatieve feiten twijfelt zaait over het stikstofbeleid. Ze steunen Agractie dat boerenprotesten organiseert.
De grote commerciële bedrijven zijn daarmee de drijvende kracht achter het boerenprotest. Maar zodra ze worden uitgenodigd om te praten over de gevolgen van de intensieve veeteelt waaraan ze miljarden verdienen, zwaaien ze hun handje. ‘Ah-ah. Moet je niet bij mij zijn.’
Het is een pijnlijk geval van privatising gains, socializing losses. De winst is privé, de kosten zijn voor de samenleving. Niemand zet miljoenen reclamegeld in voor de oude eiken op de Veluwe die omvallen. Geen bedrijf betaalt actiegroepen om de rechten van kinderen te beschermen tegen de vernietiging van hun leefomgeving. Het is tijd dat Mrs. Frazzled de agro-bedrijven bij de oren pakt, ze in haar simpele taal uitlegt waarom duiken onacceptabel is, en ze naar de tafel van Remkes sleept.