4 december 2023

De adempauze was vluchtig, inwoners van Gaza houden hun adem weer in. Bommen uit Israël verwoesten wat nog overeind staat aan flats en mensen; in geen oorlog deze eeuw stierven per dag meer kinderen dan in Gaza. Elke raket baart nieuwe Hamas-strijders. Nergens nog zicht op vrede.

Bij CNN toonde verslaggever Christiane Amanpour iets van hoop. Te gast waren een Israëlische moeder en een Palestijnse vader. De zoon van de Israëlische Robi Damelin werd gedood door een Palestijnse scherpschutter, de dochter van de Palestijn Bassam Aramin kwam om door Israëlische kogels. Ze vonden elkaar; hun niet te helen pijn bleek dezelfde. Dat deze ouders een sleutel kunnen zijn, leert een ander uitzichtloos conflict.

In Colombia begon het geweld 75 jaar geleden, in 1948, toen de leider van de Liberale Partij werd vermoord. Jorge Eliécer Gaitán was woest populair onder de boeren en de armen in de stad. Zijn dood ontstak een explosie van geweld tussen liberalen en conservatieven.

De Violencia was niet te stoppen. Beide partijen verloren zich in geweld. Het ging gepaard met de ergst denkbare wreedheden om burgers af te schrikken; kruisiging, onthoofding, het uitsnijden van ongeboren baby’s, de ‘Colombiaanse stropdas’ (de keel wordt doorgesneden, waarna de tong door de wond naar buiten wordt getrokken). Het staatsgeweld bracht alsmaar meer gewapende groepen op de been. Legercommandanten hadden de opdracht zoveel mogelijk guerrillastrijders te vermoorden. Sommige overlegden afgesneden oren als bewijs van hun succes.

Na een jaar of tien sloten de kopstukken van beide partijen een ‘herenakkoord’; zij zagen dat het zo niet verder kon. De afspraak was dat conservatieven en liberalen om beurten zouden regeren. Maar op het platteland werden de slachtingen door het leger na een tijdje hervat. Tot de guerrilla zich in het zuiden van Colombia terugtrok en in 1964 de boerenrepubliek Marquetalia uitriep. Een vernietigend bombardement op Marquetalia markeerde de geboortedag van de Farc. Gewapende groepen verenigden zich en vormden een guerrillaleger: groot, sterk en vastberaden.

De alsmaar machtigere Farc bevocht het regeringsleger op honderden plekken en bedreigde op zeker moment zelfs hoofdstad Bogotá. Twee legers en steeds meer paramilitaire troepen in een perpetuum mobile van geweld. Miljoenen burgers op de vlucht. Na een vredesproces in de jaren tachtig scheidde de Farc een politieke tak af: de Patriottische Unie (PU). Maar toen de Farc geweld bleef plegen, werden de PU-bestuurders doelwit. Ruim vijfduizend PU-politici, van presidentskandidaten tot burgemeesters, zijn vermoord.

De Farc concludeerde dat nog slechts één optie resteerde: de vernietiging van de Colombiaanse staat. De ene president overtoepte de andere met gestaalde taal over harder ingrijpen. De guerrilla moest tot de laatste strijder worden vernietigd. Het woord ‘genocide’ viel.

Onder president Álvaro Uribe (2002-2010) bereikte dat geweld een climax. Zowel extreem-rechtse doodseskaders als de Farc richtten slachtpartijen aan. Moeders en vaders met niet te helen wonden. Uribe stelde: ‘Met terroristen praat je niet.’

Duidelijk was dat het leger de guerrilla nooit zou verslaan. En nooit zou de Farc aan de macht komen. Uribe werd opgevolgd door Juan Manuel Santos. Die zei: ‘Laat deze waanzin stoppen. Er zit niks anders op. We moeten praten. Terroristen of niet.’ In het geheim ging de regering met de Farc aan tafel. Daarop volgde vier jaar onderhandelen op Cuba.

Aan die tafel in Havana groeide langzaam het vertrouwen en er kwam een overeenkomst. Die voorzag in landhervorming en in het respecteren van de mensenrechten. Essentieel was dat daders van de regering én van de Farc hun misdaden voor een vredestribunaal zouden opbiechten tegenover de slachtoffers.

Aldus geschiedde. Met de tv-camera’s erbij, opdat alle Colombianen het konden zien en horen. Eindelijk ging het om wat de moeders en vaders was aangedaan. In 2016 ontving Santos de Nobelprijs voor de Vrede. Met het geweld is het nog niet helemaal gedaan, maar dankzij het zogenaamde herstelrecht is de menselijkheid aan de winnende hand. Een ex-guerrillastrijder is president.

Oorlog zal ook Israël geen vrede brengen. De twee Palestijnse jongens die zondag hun 4-jarige broertje levenloos onder het puin vandaan trokken, waren ontroostbaar – en vol haat.

De ouders met hun gedeelde pijn zijn kleine flakkerende lichtjes. Er komt een dag dat Robi Damelin en Bassam Aramin worden gehoord.