1 mei 2023
Gewoon? Wat is gewoon nou helemaal? Speelgoedfabrikant Mattel presenteert na poppen met een huidziekte, beenprothese en rolstoel een Barbie met downsyndroom, en maakt zo down normaal. Precies wat het wonderlijke en beeldschone spiegelpaleis van de film Het zit in mijn hart ook doet.
Daarin filmt Saskia Boddeke de acteurs van theatergezelschap KamaK uit Hengelo: professionals, betaalde acteurs met een verstandelijke beperking, de meesten met down. Boddeke maakte een film van hun kostuumdrama Furia – of is het een documentaire? Want Het zit in mijn hart gaat meer over de mensen die spélen dan over Furia.
En de verwarring hield aan, want echt en onecht buitelen over elkaar heen en houden ons voor de gek. Ons, dat is de kijker, maar ook de regisseur en haar crew. Voor de acteurs bestaat het onderscheid echt-onecht nauwelijks, ongeacht de rol die ze spelen. Zij zijn waarachtig. En daarmee geeft de set van Furia leerstof voor de ‘echte wereld’. Zoals Patrick ten Arve, een van de hoofdrolspelers, zegt: ‘Ik ben normaal. Want een verstandelijke beperking hoort bij het normale leven.’
En wat dat normale leven dan is of zou moeten zijn, laten de KamaK-acteurs haarfijn zien. Ze leven innig met elkaar mee. Ze maken harde grappen en bieden tegelijkertijd troost. Ze zijn jaloers en bereid tot compromis. En ze helpen elkaar door lastige scènes – in het stuk, in het echte leven en waar dat allemaal door elkaar loopt.
Het verhaal dat ze spelen, gaat over de zeven hoofdzonden. Een aantal daarvan, zoals seks en overmatig eten, is juist ‘uit het dagelijkse leven van deze mensen weggeregisseerd’, vertelde filmmaker Boddeke. Lust, seks, moordzucht en overdadige tafels vol taarten zitten uitgebreid in de film – waarmee de acteurs al spelend een zekere normaliteit wordt teruggegeven.
En ook daarin verwarren echt en nep. Als in een improvisatieoefening een liefdesscène mag worden gespeeld, melden zich Tim en Rijk. Tim is homo (‘Soms kom ik ook uit de kast’), Rijk heeft verkering met de actrice Anne. De scène waarin de jongens elkaar heel voorzichtig, lang en langzaam lief beminnen is versneden met wellustige scènes waarin aanbidders proberen kroonprinses Furia te verleiden.
Na afloop van de improvisatie is Tim in juichstemming. ‘Ik vind dit geweldig. Mijn droom is eindelijk uitgekomen. Vrijen met anderen!’ Rijk staat er bedremmeld bij. Anne is ronduit ongelukkig. ‘Ik voel me helemaal belazerd … Ik schaam me d’r erg voor.’ Dan pakt een ander meisje haar vast: ‘Rijk is een vriend van Tim. En je hoeft je er niet om te schamen. Ik ben bij je.’ Rijk relativeert: ‘Het is fake. In Goede tijden, slechte tijden doen ze het toch ook …?’ Anne: ‘Doe ze het in GTST ook gefaket? Jeetje. Nou dan was dit dus allemaal gefaket.’ Om uiteindelijk te concluderen: Tim moet accepteren dat ik iets met Rijk heb. En ik accepteer de vriendschap tussen Tim en Rijk.
Tv-programma’s over mensen met down krijgen wel de kritiek dat het aapjes kijken is, maar dat heeft Boddeke niet kopschuw gemaakt. Ze portretteert de acteurs als de professionals die ze zijn, en die blijken hun vak verdomd goed te verstaan. Ze zijn zo overtuigend dat alles de rol verder helpt. Draaiende ogen, spastische spraak, stotteren of onbeholpen rennen, uiteindelijk draagt het allemaal bij aan de betovering. Zo maakt een uitzonderlijke film, net als de Barbie van Mattel, down gewoon. Sterker, bij wie zichzelf altijd heel gewoon vond, wakkert Het zit in mijn hart een verlangen aan, een verlangen naar meer waarachtigheid.